«Ο Καρυοθραύστης» της Λυρικής

            Μας μπέρδεψε ο Ρενάτο Τζανέλλα με την καινοτόμο χορογραφία του στον «Καρυοθραύστη», που ανέβασε το Μπαλέτο της Λυρικής στις 24 Νοεμβρίου σηματοδοτώντας τα επερχόμενα Χριστούγεννα και θα κρατήσει έως τις 28 Δεκεμβρίου. Και το μπέρδεμα βέβαια συνίσταται κυρίως στις αλλαγές του λιμπρέτου όπου η μικρή ηρωίδα η Κλάρα ενηλικιώνεται από την πρώτη κιόλας πράξη εξαφανίζοντας το παιδικό παραμύθι του Ε.Τ.Α. Hoffman «Ο Καρυοθραύστης και ο Βασιλιάς των Ποντικών», στο οποίο βασίστηκε ο Λέβ Ιβάνωφ για την χορογραφία το 1892, μετατρέποντας το σε μια ερωτική ιστορία για εφήβους και άνω. Αποτέλεσμα μαζί με το παραμύθι εξαφανίζονται και οι ποντικοί, στους οποίους είχαμε συνηθίσει, και τη θέση τους παίρνουν στρατιώτες και ένα pas des deux από την «Εισαγωγή – Φαντασία Ρωμαίος και Ιουλιέτα». Ούτε λόγος δε για χώρα των ζαχαρωτών και Ζαχαρένια Νεράιδα (τα γλυκά βλάπτουν). Το ταξίδι με κάποιες αλλαγές πραγματοποιείται  στην Β’ Πράξη με την απαγωγή της Κλάρας από τον κακό εδώ νονό της Ντροσελμάγιερ που σκοτώνεται στο τέλος από τον αγαπημένο της Κλάρας, πρίγκιπα Αλεξέι. Και ακολουθεί το «Happy End» με τον γάμο τους. ‘Όμως το Χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι στην θέση του και οι αγαπημένες μελωδίες του Πιότρ ‘Ιλιτς Τσαϊκόφσκι για το τρίτο και τελευταίο του μπαλέτο επίσης. Παράλληλα υπάρχουν πύργοι και βασιλιάδες ακόμα και η μεταλλαγμένη Νεράιδα του Βορρά.

            Παρόλ’ αυτά που μας ξενίσανε και μας προβλημάτισαν, η άποψη του Τζανέλλα έχει ενδιαφέρον και πολλά πλεονεκτήματα. Αφαιρει όλα τα κουραστικά παντομιμικά στοιχεία της πρώτης πράξης, δίνει μια καινούρια σύγχρονη πνοή κι έναν ελκυστικότερο ρυθμό σε όλο το μπαλέτο ξεσκονίζοντας κυριολεκτικά τα κατάλοιπα του χρόνου. Η σκηνοθετική και χορογραφική προσέγγιση είναι δουλεμένη με αγάπη στην παραμικρότερη λεπτομέρεια και συμβάλλει μαζί με τα εξαιρετικής ομορφιάς σκηνικά και κοστούμια του Κριστόφ Κρέμερ στην λαμπρότητα του θεάματος.

            Η Ευριδίκη Ισαακίδου (Κλάρα) και ο Αλεξάντερ Νέσκωβ (Αλεξέι), ενσάρκωσαν με άψογο στυλ και χαρούμενη διάθεση το ζεύγος των ερωτευμένων όπως χόρεψαν αντίστοιχα η Νατάσα Σιούτα με ιδιαίτερη χάρη και με επιδεξιότητα ο Ιγκόρ Σιάτζκο στην Γ’ διανομή.  Σύσσωμο το Μπαλέτο (και κυρίως οι χορεύτριες) επιβλήθηκε με την σωστή αντίληψη ομορφιάς της φόρμας και του μέτρου. Διακρίθηκαν επίσης οι Αιμιλία Γάσπαρη (Νεράιδα του Βορρά), Σταυρούλα Καμπουράκη (Ιταλικό Χορό) και με την Μάνια Καραβασίλη (Χιονονιφάδες).

Μπαλέτο Όπερας Λυών στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

            Ο χρόνος, η βία, η μοναξιά και πάνω απ’ όλα η αδυσώπητη ανάγκη για ελευθερία συγκεντρώνονται στο τρίπρακτο μπαλέτο του Τσέχου. Γίρζυ Κύλιαν «One of a Kind” δημιουργία 1998, που παρουσιάστηκε στην αίθουσα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής 8-10 Νοεμβρίου. Στο φαλακρό, ανάλγητο τοπίο του Atsushi Kitagawata και κάτω από τους ήπιους νυστακτικούς ήχους ηλεκτρονικής μουσικής του Brett Dean κ.α., καθώς και του τσελίστα Pieter Wispelwey, σε ζωντανή παρουσία μπροστά στο αριστερό της σκηνής, μια χορεύτρια αρχίζει να ξεχωρίζει ανάμεσα στις ανθρώπινες φιγούρες που κυκλοφορούν μεμονωμένα και συμπτωματικά ενώνονται για λίγο σε καινοφανείς, παράδοξους σχηματισμούς. Η ίδια χορεύτρια, κεντρικό πρόσωπο σε όλη τη διάρκεια του έργου, επιδεικνύει την αποφασιστικότητα και το δυναμισμό της να παραμείνει στο προσκήνιο σαν σύμβολο της δύναμης του ασθενούς φύλου.

            Στην δεύτερη πράξη το βιολοντσέλο πάντα αριστερά, τώρα επάνω στη σκηνή ζωντανεύει ήχους πιο ρυθμικούς. Τα σώματα των χορευτών πάλλονται. ‘Ένα κουαρτέτο προβάλλει την ευρηματικότητα και τη σύμπνοια της εκτέλεσης των θαυμάσιων κινητικών επινοήσεων του Τσέχου χορογράφου. Συνεχείς έλξεις και βίαιες απωθήσεις σχηματίζουν ένα ποικιλόμορφο πεδίο συγκρούσεων με ταχύτατες εναλλαγές που αποδεικνύουν την εξαιρετική χορευτική παιδία των μελών του μπαλέτου της Λυών.

            Μια τεράστια κροσσωτή κουρτίνα με τον βιολοντσελίστα φωτισμένο πίσω από αυτήν συνθέτει το σκηνικό του τρίτου μέρους, χωρίζοντας τη σκηνή στα δύο κι αφήνοντας την ελευθερία στους χορευτές να μπαινοβγαίνουν με άνεση. Στο προσκήνιο τώρα κυριαρχούν 2 ζεύγη με κινήσεις απότομες, γοργές σαν ξεσπάσματα βίας και οργής μιας συσσωρευμένης αγανάκτησης. Ωστόσο παρ’ όλα αυτά και παρά την έντονη ρυθμική μουσική που δεσπόζει, ένας διάχυτος λυρισμός που ολοκληρώνεται με το εξαιρετικό σόλο της χορεύτριας υποταγμένης στη μελωδία, φέρνει το έργο σε μια πλήρη αριστουργηματική ολοκλήρωση με μόνο μειονέκτημα τη μεγάλη διάρκεια της πρώτης πράξης.

«Διάλογοι» των Ντιάνα Βισνιέβα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

                Μπορεί να μην τίμησαν πολλοί  θιασώτες του χορού την παράσταση της Ντιάνα Βισνιέβα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 29 Σεπτεμβρίου (ο καλός καιρός κράτησε πολλούς ακόμα στα καλοκαιρινά θέρετρα) αυτοί όμως που προσήλθαν, οι ειδήμονες, απόλαυσαν μια πραγματικά εκλεκτή χορευτική βραδιά, που στερήθηκαν οι άλλοι. Κι απορώ πως ήταν δυνατόν να ξεχάσουν αυτήν την σπάνια χορεύτρια, απόφοιτη της σπουδαίας σχολής Βαγκάνοβα, πρωτοεμφανιζόμενης στο θέατρο Μαριίνσκι στην Ρωσία και στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών κατόπιν, τα Χριστούγεννα του 2004, μαζί με τον διάσημο Βλαντιμίρ Μάλαχωφ στην «Λίμνη των Κύκνων», που παρουσίασε το εθνικό μπαλέτο της 'Οπερας του Κιέβου. Είχα γράψει τότε για αυτήν: «ως Οντέτ προσέγγισε με το χορό της μια μοναδική τελειότητα, μ’ εκφραστική εσωτερικότητα και πνευματική ανάταση… σαν  Οντίλ η μεταμόρφωση της ήταν πλήρης. Σαγηνευτική, πονηρή, κρυψίνους, ορμητική, έδειξε τις δεξιοτεχνικές της ικανότητες με αστραφτερά tours και πιρουέτες…». Και αναφέρουμε και την επόμενη εμφάνιση της στο Ηρώδειο σαν "Μανόν", το 2008, που σφράγισε τις εντυπώσεις μας σαν μιά από τις ωραιότερες χορεύτριες της εποχής μας.

                Σε πλήρη καλλιτεχνική ωριμότητα σ’ αυτή της την επίσκεψη η Βισνιέβα πρόσφερε ένα δύσκολο, σοφά μελετημένο πρόγραμμα τριών μονόπρακτων μπαλέτων ικανό να αναδείξει την απόλυτη άνεση σε ένα ρεσιτάλ χειρισμού διαφορετικών χορευτικών τεχνοτροπιών και στυλ. Από την Μάρθα Γκράχαμ το «Errand into the maze» βασισμένο στο γνωστό μύθο Αριάδνης – Μινώταυρου, συνοδευμένη από τον εύπλαστο Abdiel Cedric Lacobsen, της ομάδας χορού Γκράχαμ, σε σύμπνοια με την εντυπωσιακή μουσική του Τζαν Κάρλο Μενότι, αφήνει να διαφανεί ανάμεσα στα ξεσπάσματα, τις παύσεις και την τελετουργική κίνηση, πόσο επιτυχημένα η εφυής αυτή χορεύτρια έχει εγκολπωθεί μια αλλοδαπή χορογραφική γλώσσα.

                Για τον Τζών Νοϋμάγιερ, όπως για κάθε χορογράφο που εμπνέεται από το χορευτή του, η αποκάλυψη της Βισνιέβα του έδωσε τη δυνατότητα να δημιουργήσει το «Dialogue” που παρουσίασε στο Μ.Μ. σε παγκόσμια πρεμιέρα. Χρησιμοποιώντας την μουσική του Φρεντερίκ Μομπού (Παραλλαγές σ’ ένα θέμα του Σοπέν) έπλεξε ένα pas de deux (παρτενέρ ο επιδέξιος χορευτής του μπαλέτου του Αμβούργου Θιάκο Μπορντίν), όπου η δεξιοτεχνία των δύσκολων βηματισμών και συμπλεγμάτων συναγωνίζονταν την κομψότητα και καθαρότητα της κλασσικής γραμμής, που με απαράμιλλη διαύγεια πραγμάτωσαν οι δύο χορευτές.
               Η θριαμβευτική επισφράγιση με το κοινό να χειροκροτεί επί 10 λεπτά, εκμαιεύτηκε από την συναρπαστική αποστρατευμένη από τυποποιημένες χορευτικές φόρμες χορογραφία των Πώλ Λάιτφουτ και Σόλ Λεόν (γνωστών μας από το Ολλανδικό Χοροθεάτρο) «Subject to Change», σε μουσική Φ. Σούμπερτ «Ο Θάνατος και η Κόρη». Πλαισιωμένη από τέσσερεις θαμαστούς χορευτές του Μπολσόι συμπεριλαμβανόμενου του εύστροφου Αντρέι Μερκούριεφ, η Ντιάνα Βισνιέβα μάγεψε με την αστείρευτη δυναμικότητα και την εξέχουσα τεχνική της τεκμηριώνοντας συγκλονιστικά ένα ευρύτατο φάσμα ερμηνευτικών δυνατοτήτων. 

              

Βραδιά Μπαλέτου στο Ηρώδειο - 16/08/2012

            «…‘Όταν τα αστέρια χορεύουν κάτω απ’ την Ακρόπολη», ακόμα και η βροχή σταματάει, στον ευλογημένο αυτό τόπο. Η πολυαναμενόμενη παράσταση ευτύχησε τελικά να πραγματοποιηθεί σ’ ένα στεγνό Ηρώδειο μπροστά σ’ ένα ενθουσιώδες κοινό απόλυτα δικαιολογημένο από την εξαιρετική ποιότητα της ομάδας των χορευτών. ‘Όλοι σολίστ στις μεγαλύτερες όπερες της Ευρώπης, που μας επισκέπτονται πλέον τακτικά χάρη στις φροντίδες της ELVA events.

            Ισορροπημένο στα δύο του μέρη το πρόγραμμα, που επιμελήθηκε ο καλλιτεχνικός διευθυντής David Makhateli, περιλάμβανε μια έμπειρη ανθολόγηση από κλασσικά pas de deux και soli τόσο γνωστών χορογράφων του παρελθόντος όσο και σύγχρονων. Από τον «Σπάρτακο» του Χατσατουριάν είχαμε την ευκαιρία να εκτιμήσουμε τους χορευτές του Μαριίνσκι Ντόρια Παβλένκο, Αλεξάντερ Σεργκέιεφ στο adagio  Φρυγία – Σπάρτακος. Παραμένει η απορία μας γιατί προτιμήθηκε η χορογραφία του Γιάκομπσον από την πιο εντυπωσιακή του Γκριγκόροβιτς. Η ευκαιρία όμως να αναδείξουν την καθαρότητα και ομορφιά της κίνησης σε όλη της την δόξα τους δόθηκε με την χορογραφία του Μπαλανσίν στο αριστουργηματικό «Απόλλων» του Στραβίνσκι. Τον επιβλητικό Σέρτζο Μπερνάλ του Εθνικού Μπαλέτου της Ισπανίας, απολαύσαμε στο «Τρίκοχο Καπέλο» του Ντε Φάλλια, χορογραφία Ρουίζ Σολέρ, και στο «Μπολερό» του Ραβέλ, στην ιδιαίτερα αισθαντική χορογραφία Π. Πόζο. Από το Royal Ballet η ανάλαφρη με απόλυτη  τεχνική σιγουριά Χικαρού Κομπαγιάσι , μαζί με τον Φεντερίκο Μπονέλλι, ερμήνευσαν το «Τσαϊκόφσκι Pas de deux», χορογραφία Μπαλαισίν.

            Δύο αποσπάσματα από δύο ξεχωριστές χορογραφίες με μία ξεχωριστή χορεύτρια την Κετεβάν Παπάβα και τον παρτενέρ της Κύριλ Κουρλάεφ (‘Οπερα της Βιέννης), μας καθήλωσαν κυριολεκτικά στις θέσεις μας. Η ενδιαφέρουσα χορογραφική εκδοχή της «Κάρμεν», των Μπιζέ-Σεντρίν, του Ντ. Μπομπάνα, ανέδειξε τις σπάνιες αρετές της εντυπωσιακής αυτής χορεύτριας, αρετές που τονίστηκαν ακόμα περισσότερο στην εκθαμβωτικά συγκλονιστική πρόταση του Μπ. Αϊφμαν για την «Άννα Καρένινα», μουσική Τσαϊκόφσκι.

            Μια πολύ καλή εμφάνιση του Ντανίλο Ζέκα,  της Λυρικής μας Σκηνής, στο «Ταξίδι», μουσική Μότσαρτ, χορογραφία Ρ. Τζανέλλα, επικυρώνει την ευοίωνη πορεία του και την ικανότητα του να εκφράζεται με το σώμα του. Ακόμα ένα εκλεκτό ζευγάρι η Ιόνα Σαλένκο με μια άνεση που σε κατακτούσε άμεσα στις ισορροπίες και την ακρίβεια των κινήσεων, μαζί με τον Μάριαν Ουώλτερ (όπερα Βερολίνου), χόρεψαν με ευχάριστη διάθεση το «Grand pas Classique» του Ωμπέρ, στην καταξιωμένη χορογραφία του Γκσόφσκι, καθώς και «Ελεγεία» μουσική ‘Αρβο Περτ, χορογραφία Ρ. Ρεμπεκ.

            Αρρενωπή η εμφάνιση του Ζντένεκ Κονβαλλίνα (Ε.Ν.Β.), στον «Ελληνικό χορό» του Θεοδωράκη, χορογραφία Μπεζόρ, ενώ ο Σεργκέι Πολούνιν (των Μπαλέτων Στανισλάβσκι), διακρίθηκε με την φινέτσα του στο «Νάρκισσος» του Τσερέπνιν, χορογραφία Γκολεϊζόφσκι. Χαρισματική προσωπικότητα με τεχνική τελειότητα απαιτεί «Ο Κουρσάρος» του Μίνκους, χορογραφία Πετιπά, την οποία δεν διέθετε ο Ντμίτρι Σεμιόνωφ της Όπερας του Βερολίνου, συνοδεύοντας την Μαριανέλα Νουνέζ του Royal Ballet. Και αποχαιρετίσαμε «Τ’ αστέρια» με το τεχνικότατο «Άρτεμις και Ακταίων» του Πούνι στην χορογραφία των Βαγκάνοβα – Τσαμπουκιάνι, που αποδώσανε με αστείρευτη ενέργεια και συνέπεια οι Γιολάντα Κορρέα Φρίαρς κι ο Γιόελ Καρρένο των Νορβηγικών Μπαλέτων.

            Αδημονούμε τώρα για την επερχόμενη εμφάνιση της μοναδικής, απόλυτης χορεύτριας Ντιάνα Βισνιέβα, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών 28 – 29 Σεπτεμβρίου.

Φεστιβάλ Αθηνών Μπαλέτα Όπερας Περμ, Sasha Waltz

          

 

       Με την παράσταση του Μπαλέτου της Όπερας Περμ στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 12 Ιουλίου, το Φεστιβάλ έφτασε και για φέτος στην κορύφωση του σηματοδοτώντας μια από της σπουδαιότερες επιτυχίες του. Η συνεργασία του Μπαλέτου Πέρμ με την MusicAeterna, κάτω από τη διεύθυνση του Θεόδωρου Κουρνετζή, αξιοποίησε ιδανικά τα δυό δημοφιλή έργα του Ίγκορ Στραβίνσκυ τον «Πετρούσκα» και «Οι Γάμοι». ‘Ήταν από εκείνες τις σπάνιες στιγμές που το θέαμα και τα ακούσματα λειτούργησαν τόσο άρτια χαρίζοντας μας μια υψηλής στάθμης αισθητική αντίληψη.         

            Από τις πρώτες ρηξικέλευθες για την εποχή χορογραφικές δημιουργίες του Μιχαήλ Φοκίν (1911) για τα Ρωσικά Μπαλέτα, ο κούκλος με τα ανθρώπινα συναισθήματα ερμηνεύτηκε μοναδικά από τον Βασλάβ Νιζίνσκι, προσδίδοντας του μια απόλυτα ισορροπημένη κωμικοδραματική μορφή. Στην πρόσφατη χορογραφία του Νικολό Φόντε, που είδαμε στην αίθουσα Τριάντη, ήταν αισθητή η σχεδόν παντελής μεταμόρφωση του έργου σε ένα ευφάνταστα νεοκλασικό σύγχρονης μορφής δημιούργημα. Με άρρηκτη  τη σχέση μεταξύ χορού και μουσικής εκτιμήσαμε τα ρυθμολογικά και δραματουργικά στοιχεία που μεταφράζονταν σε κινήσεις που αποπνέανε άλλοτε μια αυθόρμητη παιδικότητα και άλλοτε συναισθήματα τρυφερότητας και θλίψης. Άριστοι ο Ντένις Τολμάζοφ (Πετρούσκα) και η Ναταλία Ντομράτσεβα (Μπαλαρίνα), επικεφαλής ενός εξαιρετικά γυμνασμένου corps de ballet.

            Ιστορικής σημασίας πια «Οι Γάμοι», που πρωτοχορογράφησε η Μπρονισλάβα Νιζίνσκι το 1923, παρουσιάστηκαν εδώ στην αριστοτεχνικά δουλεμένη πρόταση του Τσέχου Γίρζι Κύλιαν, αποκαλύπτοντας τον εκπληκτικής ευρηματικότητας δημιουργό ενός μνημειακού έργου. Μέσα σ’ ένα πολύ χαρακτηριστικό σκηνικό χωριάτικου σπιτιού του John Macfarlane, εισβάλλουν οι καθηλωτικής δεινότητας χορευτές του συγκροτήματος κρατώντας απ’ την αρχή ως το τέλος τους έντονους ρυθμούς μέσα σε μια πλούσια κινησιολογική γλώσσα. μεταφέροντας στο θεατή όλη αυτή τη δυναμική ενέργεια μουσικής και κίνησης που παρακολουθεί εκστατικός. Έξοχη σαν 'Νύφη' η Άννα Ποϊστόγκοβα με εξαιρετικό 'Γαμπρό' τον Ιβάν Ποροσίν.

            Τη Σάσα Βάλτς πρωτοθαυμάσαμε πριν μερικά χρόνια στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Η δεύτερη επίσκεψη τώρα της σαραντεννεάχρονης Βερολινέζας και πάλι στο πλαίσιο του Φ. Α. με το έργο  “Continu” άφησε κάπως χλιαρότερες εντυπώσεις, Στο σχεδόν γεμάτο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού στις 11 Ιουλίου, η κόρη του Γερμανού αρχιτέκτονα με το έργο της αυτό των αντιπαραθέσεων άσπρο – μαύρο, καλό – κακό, έδωσε ένα δείγμα απόλυτης γνώσης κατανομής του σκηνικού χώρου τον οποίο κατέλαβε η ομάδα της. Μετά από έναν ιδιαίτερα καλαίσθητο πρόλογο με χορευτές στα κουφώματα του Ηρωδείου οι είκοσι δύο καλογυμνασμένοι χορευτές ενεργοποιηθήκαν στις καλά μελετημένες ομαδικές η μεμονωμένες συγκρούσεις του «μαύρου» ακολουθώντας τους έντονους μουσικούς ήχους των Ξενάκη, Edgar Varese, Claude Vivier και Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ. Λιγότερο εντυπωσιακοί οι σχηματισμοί του «άσπρου» οδήγησαν σ’ ένα πιο χαλαρό τέλος.